Тэд ундны усаа зөвхөн нийтийн худгаас зөөдөг. Үүний үр дүнд гэр хороололд оршин суугчдын цэвэр усны хэрэглээ нэг хүнд өдөрт 4-10 литр байгаа нь Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас тогтоосон олон улсын стандартаас нилээд доогуур үзүүлэлт.
Гэр хорооллын иргэдийн ерэн таван хувь нь энгийн нүхэн жорлон хэрэглэж байгаагаас орчны хөрс, усны нөөц, эрүүл ахуйг ихээр бохирдуулж байна.
Нүхэн жорлон хэрэглэдэг, усны хязгаарлагдмал хэрэглээтэй, ариун цэвэр, эрүүл ахуйн зөв дадал хэвшээгүй зэрэг нь нийтийн эрүүл мэндэд муугаар нөлөөлдөг.
Иймд, Улаанбаатарын гэр хорооллын усан хангамж, бохирын систем, эрүүл ахуй ариун цэврийн практикийг сайжруулах зорилгоор Сонгинохайрхан дүүрэгт Эй Си Эф Монгол байгууллагаас дөрвөн жилийн хугацаанд хэрэгжүүлсэн төслийг Швейцарийн хөгжлийн агентлаг дэмжиж, санхүүжүүллээ.
Гэр хорооллын дэд бүтцийн асуудал нь нэг удаагийн төслөөр бүрэн шийдвэрлэх боломжгүй хэдий ч 2015 он хүртэл хэрэгжсэн дээрх төсөл иргэдийн ариун цэвэр эрүүл ахуйн зөв дадал хэвшлийг төлөвшүүлэхэд ихээхэн үүрэг гүйцэтгэжээ.
Төслийн үр дүнгээс:
Төсөлд хамрагдсан нийт 14 сургууль, цэцэрлэгийн ариун цэврийн өрөөнүүдийг засварлаж, сайжруулснаар нийт 20,000 гаруй хүүхэд эрүүл ахуйд нийцсэн цэвэр цэмцгэр ариун цэврийн өрөөтэй боллоо.
Сургуулийн сурагчдын дунд ариун цэвэр, эрүүл ахуйн зөв зохистой дадал зуршлыг таниулан сурталчилсны дүнд сургуулийн насны хүүхдүүдийн А гепатит, цусан суулга зэрэг өвчнөөр өвчлөлт огцом буурсан байна. Тухайлбал, төсөл хэрэгжсэн сургуулиудад 2012 онд халдварт шар өвчнөөр 121 хүүхэд өвчилж байсан бол 2014 онд энэ тоо 3 хүртэл буурсан болохыг ҮСГ мэдээлсэн байна. Энэ үр дүнд хүргэсэн гол хүчин зүйл бол хүүхдүүдэд гар угаах зөв дадлыг зааж сургасан явдал байв.
Мөн эрүүл ахуйн зөв зохистой дадал зуршлын тухай гарын авлага бэлтгэж өргөнөөр түгээсэн нь хүүхэд залууст эрүүл ахуйн цогц боловсрол олгох цорын ганц иж бүрэн хэрэгсэлд тооцогдох болжээ. Улмаар, Монгол Улсын Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яамнаас эрүүл ахуйн боловсрол олгох гарын авлага гэж албан ёсоор баталгаажуулсан.
“Хүүхдүүдэд ариун цэврийн зөв дадал зуршил суулгах нь ирээдүйд эрүүл саруул хойч үеэ бэлтгэхэд оруулж буй хөрөнгө оруулалт юм” гэж ACF байгууллагын төслийн менежер П. Ариунаа онцоллоо.
Тус төслөөс гэр хорооллын ус түгээх дөрвөн цэгийг шинэчлэн зохион байгуулж худаг, нийтийн халуун ус, үсчний үйлчилгээ бүхий олон талт үйлчилгээний төв болгон тохижуулсан. Ингэснээр нийтийн худаг зөвхөн ус түгээгээд зогсохгүй ариун цэвэр, эрүүл ахуйн шаардлагыг илүү хангасан үйлчилгээ үзүүлэх боллоо. Улмаар, үйлчилгээний орлогоороо цаашид тогтвортой ажиллах боломжтойг харуулж байна.
Гэр хороололд оршин суугчид, худгийн ажилтнуудад зориулж олон төрлийн сургалт, ухуулга хийсний үр дүнд усны чанар шалгах, ус түгээх хэрэгслүүдийг сайжруулах аргад сургаснаар айл өрхийн хэрэглэж буй усны бактерийн бохирдол үлэмж буурсныг гурван шатлалтайгаар дараалан дээж авч баталгаажуулсан байна.
Цаашлаад гэр хорооллын өрхүүдийн ус зөөвөрлөдөг, хадгалдаг сав нь эрүүл ахуйн шаардлага хангаагүй, зориулалтын бус байдаг тул Монголд усны сав үйлдвэрлэж буй бизнес эрхлэгчдэд төслөөс дэмжлэг үзүүлсэн. Химийн бодис агуулсан, зориулалтын бус усны савыг орлох зориулалтын 20,000 савыг иргэдэд хөнгөлөлттэй үнээр олгосон.
Төслийн бас нэгэн онцлох үр дүн бол нүхэн жорлонг орлох эко жорлонг гэр хорооллын оршин суугчдад танилцуулсан явдал юм. Төсөлд хамрагдсан нийт 250 өрх эко жорлонтой болсон байна. Энэ нь хүний болон орчны эрүүл ахуйд сөрөг нөлөөгүй ариун цэвэр, эрүүл ахуйн хямд төсөр хэрэгсэл болжээ. Одоогоор уг эко жорлон нь төвлөрсөн бохир ус зайлуулах системд холбогдоогүй, хүн амын нягт суурьшсан гэр хорооллын нөхцөлд тохирсон, орчны эрүүл ахуйд хор хөнөөлгүй цорын ганц сайжруулсан хувилбар болоод байна.
ACF байгууллагаас авч хэрэгжүүлсэн, санал болгосон олон санаачлага, бодит шийдлээс зарим нь Улаанбаатар хотын гэр хорооллын усан хангамж, эрүүл ахуйг сайжруулах талаар үндэсний бодлогод тусгагдсан байна.
