А. Туяа: Тогтвортой хөгжлийн боловсрол өв тэгш Монгол хүүхдийг төлөвшүүлэхэд хувь нэмрээ оруулна.

Press releases, 23.09.2015

Швейцарийн хөгжлийн агентлаг нь Боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны яам (БСШУЯ), Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын яам (БОНХАЖЯ)-тай хамтран “Тогтвортой хөгжлийн боловсрол” төслийг хэрэгжүүлж байна. Монгол Улсын боловсролын салбар дахь шинэчлэлийн нэгээхэн хэсэг болох суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийг шинэчлэн баталж, энэ жилээс хэрэгжүүлж эхэлсэн. Энэхүү хөтөлбөрт Тогтвортой хөгжлийн боловсролын үзэл санааг тусгаж, нэвтрүүлсэнтэй холбоотойгоор БСШУЯ-ны Суурь, бүрэн дунд боловсролын хэлтсийн дарга А. Туяатай ярилцлаа.

esd
БСШУЯ-ны Суурь, бүрэн дунд боловсролын хэлтсийн дарга А. Туяа © SDC

Энэ хичээлийн жилээс дунд сургуулийн сурагчид шинэчилсэн цөм хөтөлбөрийн дагуу хичээллэж байгаа. Энэхүү шинэчлэлийн зорилго, харааг та дэлгэрэнгүй танилцуулна уу?

Монгол Улсын боловсролын салбарт томоохон шинэчлэлүүд хийгдэж байна. 2009 оноос эхлэн ерөнхий боловсролын сургалтыг 12 жилийн тогтолцоонд шилжсэнийг бид мэднэ.  2012-2013 оны хичээлийн жилээс эхлэн боловсролын түвшин бүрийн сургалтын хөтөлбөр, сурах бичиг, сургалтын орчин, үнэлгээ, багшийн хөгжил, сургуулийн удирдлага менежмент гэхчилэн бүхий л талаас нь шинэчлэн хөгжүүлэх зорилт тавьж үе шаттайгаар хэрэгжүүлж  байна. Мөн 2015  онд Монгол улсын төрөөс боловсролын талаар баримтлах бодлогыг шинэчлэн боловсруулж Улсын их хурал батлан хэрэгжиж эхлээд байна. Энэхүү бодлогоор хүүхэд бүрийн онцлог, хэрэгцээнд тохирсон сургалтыг чухалчлах бөгөөд мэдлэгт суурилсан онолын сургалтаас илүү хүүхэд нэг бүрийг хөгжүүлэх, тэдний хэрэгцээнд суурилж чадвар төлөвшүүлэх боловсролын бодлогыг хэрэгжүүлэхийг зорьж байна.

Бага боловсролын бодлогын шинэчлэл нь хүүхэд бүрийн авъяасыг нээн илрүүлж, түүнд тургуурласан амьдрах ухаан, хэл яриа, танин мэдэхүйн чадвар олгох боломжийг нь багшид өгөхөд түлхүү анхаарсан. Суурь боловсролын хүрээнд хүүхдэд бие даан суралцах арга ухааныг эзэмшүүлж, шинжлэх ухааны суурь боловсрол, амьдрах ухааны боловсрол олгоход түлхүү анхаарч байна. Ахлах болосвролын хувьд хүүхдийн ирээдүйд эзэмших мэргэжил, боловсролтой уялдсан уян хатан сургалтын цөм хөтөлбөр хэрэгжүүлэх бодлого баримталж байна.

2013-2014 оны хичээлийн жилд бага боловсролын цөм хөтөлбөрийг үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлсэн. Өнгөрсөн хичээлийн жилд суурь боловсролын цөм хөтөлбөрийг туршиж, энэ жилээс үндэсний хэмжээнд хэрэгжүүлж эхэллээ. Үүний зэрэгцээ, ахлах боловсролын цөм хөтөлбөрийн туршилтыг хийж байна.

Аливаа шинэ зүйлийг үр дүнд харахад цаг хугацаа хэрэгтэй. Гэхдээ л эхний үр дүнгээс харахад хүүхэд илүү нээлттэй, багш нартайгаа чөлөөтэй харилцдаг, бие даасан, илүү бүтээлч болж байна. Аливаа үйл ажиллагаанд хүүхдүүд өөрсдөө оролцож, хийнгээ суралцдаг арга зүйтэй болж байна.

Энэ шинэчлэлдээ Тогтвортой хөгжлийн боловсрол (ТХБ)-ын үзэл санааг хэрхэн нэвтрүүлж, уялдуулж байгаа вэ?

Монгол улсын Засгийн газраас 1997 онд батлан хэрэгжүүлсэн “Бүх нийтийн экологийн боловсрол” Үндэсний хөтөлбөрт ТХБ-ын чиг хандлагыг байгалтай зохицон амьдрах, байгаль орчноо хайрлан хамгаалж, сайжруулах, эрүүл аж төрөхүйд суралцах, байгалийн нөөц баялагийг хариуцлагатай ашиглахад суралцах, байгалийн сайхныг үнэлэх, хүндэтгэх гэж тодорхойлон ерөнхий боловсролын сургуулийн бүх ангид сургалтын хувьсах агуулгын хүрээнд 1998 оноос экологийн хичээлийг судалж эхэлсэн байна. 2005 онд баталсан Ерөнхий болосвролын стандартад ТХБ-ын үзэл санааг тусгасан санаачлагууд гарсан. Харин 2009 оноос 12 жилийн сургалтын тогтолцоонд шилжсэнтэй холбоотойгоор шинэчилсэн хичээлийн хөтөлбөрүүддээ ТХБ-ын үзэл санааг оруулах алхмууд хийгджээ. Үүний хэрэгжилтийг үзэхээр 2013-2014 онд үндэсний хэмжээний суурь судалгааг хийхэд ТХБ-ын үзэл санаа ялангуяа байгалийн ухааны хичээлүүдэд агуулгын хувьд суусан боловч хүүхдэд хэрэглээний чадвар болгох, багш нарт арга зүйн хувьд учир дутагдалтай байгааг харсан. Хичнээн сайн хөтөлбөр, агуулга байсан ч хүүхдэд мэдлэг төдий очвол үр дүнгүй тул хүүхдэд мэдлэгийг хүргэж буй багшийг чадавхижуулах нь чухал болохыг харуулсан. Хоёрдугаарт, хүүхдийн гар дээр очиж буй сурах бичгийг илүү сайжруулах шаардлагатайг харсан.

Энэ ажлын хүрээнд манай яам, Швейцарийн хөгжлийн агентлагтай хамтран өмнөх хамтын ажиллагаандаа тулгуурлан шинэ төсөл хэрэгжүүлж, иргэний нийгмийн зарим байгууллагуудтай хамтран ажиллаж байна. Төсөл хэрэгжиж эхлээд, ажилдаа ид ороод явж байгаа.

Монголчууд байгаль хамгаалах арвин өв уламжлалтай ард түмэн. Өвлүүлж ирсэн уламжлал дээрээ тулгуурлан байгаль дэлхийд ээлтэй ханддаг эерэг хандлага, үнэт зүйлийг хүүхэд багачуудад бий болгох нь өөрөө нийгмийн шинэ соёлыг тогтооно. Энэ соёл нь эргээд эдийн засгийн ач холбогдолтой гэдгийг харуулж чадаж байгаа нь энэхүү ТХБ-ын гол агуулга юм.

БОНХАЖЯ-тай энэ талаар хэрхэн хамтарч ажиллах вэ?

Бидний хүрж буй үр дүн, эцсийн зорилго нэг байна. Нэг зорилгод хүрэхээр хоёр талаас зүтгэж байна. БСШУЯ-ны хувьд бид хүүхэд багачуудад ТХБ-ыг албан боловсролоор дамжуулан хүргэж байна. БОНХАЖЯ-ны хувд зорилтот бүлэг нь өөр. Тэдний хувьд албан бус боловсролоор дамжуулан, иргэд, орон нутгийн байгууллагуудын оролцоотойгоор ногоон хөгжил, ногоон эдийн засгийг хөгжүүлэхэд өөр өөрийн шугамаар ажиллаж байгаа. Иймээс, хоёр яамны хамтын ажиллагаа Монгол хүн бүрт ногоон хөгжлийн үзлийг төлөвшүүлэхийг зорьж байна гэсэн үг.

Танд баярлалаа.

Local news, 30.11.2015

Ховд -- Ховд аймаг дахь Залуучуудын хөгжлийн төв хөл хөдөлгөөн ихтэй, хүүхэд залуус бужигнасан их айл болжээ. Энд залуус найз нөхөдтэйгээ уулзаж нөхөрлөх, тус төвөөс зохиож буй хөтөлбөр, үйл ажиллагаанд оролцохоос гадна үнэ төлбөргүй интернет үйлчилгээ, комьпютер ашиглахаар ирдэг. Бас нэг хэсэг нь зөвлөгөө, дэмжлэг авахаар ч ирдэг аж.

youth-development
Ховд аймгийн Залуучуудын хөгжлийн төв © SDC Mongolia

Залуучуудын хөгжлийн төв (ЗХТ) байгуулагдсанаас хойш би ангийнхантайгаа  болон найзуудтайгаа энд цугларч уулздаг болсон. Манай сургуультай ойрхон болохоор чөлөөт цагаа үр бүтээлтэй өнгөрөөхөд тохиромжтой байдаг гэж тус төвийн идэвхтэн гишүүн Л. Мөнхцоож хэллээ. “Энд ажилладаг ах эгч нар эелдэг, байнга найрсаг угтдаг болохоор бид энд ирэх их дуртай” гэв.

Өнөөдрийн байдлаар Залуучуудын хөгжлийн төслийн хүрээнд нийт 15 төв байгуулагдаж, Монгол залуу хүн бүр нөөц боломжоо нээж, хөгжлийн өндөрлөгт хүрэхэд нь дэмжлэг үзүүлэх зорилготой ажиллаж байна. Эдгээр төв нь янз бүрийн хүсэл сонирхол, хэрэгцээтэй залуучуудад амьдрах ухааны чадвараа дээшлүүлэх сургалт, эрүүл мэнд болон нөхөн үржихүйн талаар зөвлөгөө өгдөг.

“Манай төвд залуучуудын сонирхол дээр тулгуурласан олон төрлийн клуб ажиллаж байна. Тухайлбал, гэрэл зураг сонирхогчдын, номонд дурлагсдын,  урлаг, загвар сонирхогч охидын клуб гээд олон клубууд бий” гэж Ховд аймгийн ЗХТ-ийн зохицуулагч Энхбаяр ярьлаа.

ЗХТ нь залуучуудад амралт чөлөөт цагаа үр бүтээлтэй өнгөрүүлэх, найз нөхөдтэй болоход нь ээлтэй, аюулгүй орчин юм. Уг төвүүд амьдрах ухааны болон бусад сургалт хөтөлбөрөөрөө эмзэг бүлгийн залууст хүрч ажиллахыг эрмэлзэж байна.

“Манайх үйлчлүүлэгчиддээ олон талт цогц үйчилгээ үзүүлэхийг зорьж байгаа. Хорих ангид ял эдэлж буй залуус болон эсвэл хөгжлийн бэрхшээлтэй гэх мэт эмзэг бүлгийн залуучуудад чиглэсэн дэмжих бүлгүүд бас ажилладаг” гэж Ховд аймгийн ЗХТ-ийн нийгмийн ажилтан С. Хишигтогтох хэлэв.

“Бид гэр бүлийн бүх гишүүдэд хүрч ажиллахыг хичээж байна. Залуучууд болон залуу гэр бүлүүдэд зөвлөгөө өгч, хүүхдүүдээ хичээл сургуульд хамруулахад нь тусалж дэмжих, мөн эрүүл мэнд, амьжиргааг нь сайжруулахад холбогдох төрийн үйлчилгээний байгууллагуудтай хамтарч ажиллаж байна” гэж Хишигтогтох ярьлаа.

Автомеханикч О. Баттөр эхнэр Цэцэгжаргал, дөрвөн хүүхдийн хамт амьдардаг. Тэд Ховд аймгийн ЗХТ-өөс үзүүлж буй цогц үйлчилгээний ашиг тусыг хүртээд байгаа гэр бүл юм.  Тэд амьдрах ухаан, гэр бүлийн харилцааны талаархи сургалтанд хамрагдсан бөгөөд өмнө нь ийм төрлийн сургалтанд огт хамрагдаж байгаагүй учраас тэдний хувьд энэ бүхэн их шинэлэг, хэрэгтэй мэдээлэл байсан аж. “Гэр бүлийн харилцаа, хүүхэд хүмүүжүүлэх талаар зөндөө л юм сурлаа. Над шиг машин техник засахаас өөр юм мэдэхгүй хүнд сонирхолтой сургалт байсан” хэмээн О. Баттөр сэтгэгдлээ хуваалцлаа.

Түүний эхнэр Цэцэгжаргал мөн тус төвөөс зохион байгуулсан мэргэжлийн ур чадвар сайжруулах сургалтад хамрагдаж,  цэцэрлэгийн мэргэшсэн туслах багшийн үнэмлэхтэй болсон. Хэдийгээр төвөөс алслагдсан газар ажил олоход хэцүү ч Цэцэгжаргал ирээдүйнхээ талаар тун өөдрөг байгаа билээ.

“Би одоо сайн сайхныг мөрөөдөж эхэлсэн. Хүүхдүүдээ сургуульд нь явуулж, сайн боловсролтой болгоно гэж бодож байгаа. Гэр орноо халуун дулаан байлгаж, сайхан амьдрахыг л хүсч байна” хэмээн ярьлаа.

youth-development
Khishigtogtokh, (left) a social worker at the Khovd YDC visits Battur's family. © SDC Mongolia

Залуучуудын хөгжлийн төсөл

Залуучуудын амьдралд нааштай нөлөө үзүүлж буй энэхүү төвүүд нь Монгол, Швейцарь, Люксембургийн Засгийн газраас хамтран санхүүжүүлж буй НҮБ-ын Хүн амын сангийн Залуучуудын хөгжлийн төслийн нэгэн чухал хэсэг юм.

Уг төсөл нь залууст амьдрах ухаан, бэлгийн болон нөхөн үржихүйн эрүүл мэндийн боловсрол олгохыг зорьж байна.

Жендерт суурилсан хүчирхийллийг зогсоох, жендерийн тэгш байдлыг бий болгоход олон нийтийн анхаарлыг хандуулах, зан үйлийг өөрчлөх нөлөөллийн ажиллагаагаар залуусын эмзэг өртөмхий байдлыг өөрчлөх нь тус төслийн бас нэгэн зорилт юм.

Монгол залуусыг өөрсдийн нөөц боломжийг нээж, тэдний хөгжилд эерэг бодит нөлөө үзүүлэхэд шаардлагатай эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхэд төсөл ихээхэн санаачлага гарган ажиллаж байна.